Szpital
Historia Szpitala
Na początku XX wieku, kiedy powstawał nasz szpital, stan opieki nad umysłowo chorymi w Galicji przestawiał się niekorzystnie. W 1906 r. stosunek liczby łóżek w zakładach psychiatrycznych do liczby mieszkańców wynosił 1: 8327 (dla porównania w niektórych kantonach szwajcarskich wynosił on 1:100). Przed budową szpitala kobierzyńskiego jedyny tego typu zakład na terenie Galicji mieścił się w Kulparkowie pod Lwowem; przepełniony, nie miał warunków do spełnienia podstawowych wymogów współczesnej psychiatrii tj. segregacja przypadków, minimalizacja krępowania chorych.
W roku 1907 r. Sejm uchwalił projekt budowy Zakładu dla Nerwowo i Umysłowo Chorych w Kobierzynie pod Krakowem. Prace nad planem funkcjonowania tej instytucji trwały jednak już od 1903 r. W przygotowaniach brali udział wybitni polscy psychiatrzy , m.in. doc. dr med. J. Mazurkiewicz, dr med. W. Kolberg, prof. dr med. H. Halbana, prof. dr med. J. Piltz.
Projekt sporządzili i robotami budowlanymi kierowali znani architekci: Władysław Klimczak, Zygmunt Jarlany, Andrzej Dodkowski i Tadeusz Zieliński. Najsilniejsze pokrewieństwo stylowe wiąże zabudowę szpitala z modernizmem niemieckim.
Obiekt wybudowany w oparciu o koncepcję samowystarczalnego miasta-ogrodu zaliczany był wówczas do najpiękniejszych, najnowocześniejszych i najbardziej funkcjonalnych placówek tego typu w Europie. Na obszarze 52 ha, w ogromnym parku wybudowano kompleks składający się z 15 pawilonów przeznaczonych dla 800 chorych oraz z ponad 40 budynków administracyjnych, gospodarczych, mieszkalnych. Szpital posiadał m.in. własną piekarnię, pralnię, elektrociepłownię, warsztaty techniczne i różnego rodzaju warsztaty terapii zajęciowej; ponadto gospodarstwo rolne i ogrodnicze, budynek teatralny, boisko, kaplicę i cmentarz.
Do momentu wybuchu I wojny światowej prawie wszystkie budynki zakładu były już ukończone, jednak działania wojenne przeszkodziły w uruchomieniu zakładu. Oficjalne jego otwarcie odbyło się w 1917 roku. Pierwszym dyrektorem został doc. dr med. Jan Mazurkiewicz, który postawił nową instytucję psychiatryczną na odpowiednim poziomie pod względem leczniczym i bytowym.
Okres międzywojenny to czas dalszego organizowania i rozbudowy zakładu; wybudowano m. in. pawilon na 200 łóżek dla pacjentów pracujących. Kolejnymi dyrektorami szpitala w tym okresie byli: dr med. Roman Zagórski, doc. dr med. Juliusz Morawski, dr med. Władysław Stryjeński.
W czasie II wojny światowej nadzór nad szpitalem przejęły władze niemieckie. Ideologia nazistowska zakładała eliminację osób słabych i niepełnosprawnych, dlatego rozpoczęto planową akcję wyniszczania pacjentów. Systematyczne głodzenie spowodowało śmierć wielu z nich w latach 1940-42. Ostateczna eksterminacja miała miejsce 23 czerwca 1942 r., kiedy to ponad 500 chorych wywieziono do Oświęcimia i stracono w komorach gazowych. Kilkudziesięciu ciężko chorych nie nadających się do transportu stracono na miejscu i pochowano w zbiorowej mogile.
Po drugiej wojnie światowej, w 1947 r., zaczęto organizować w szpitalu lecznictwo odwykowe. Pierwszym ordynatorem i lekarzem oddziału odwykowego został dr Zdzisław Mieniewski.
W 1950 r. dr Mieczysław Choynowski wraz z dr (a później profesorem) Antonim Kępińskim zorganizowali wspólnie Pracownię Psychologiczną. Była to pierwsza tego typu pracownia w Polsce, a jej zadaniem miało być m.in. opracowanie i zaadaptowanie testów w psychologicznych oraz prace badawcze prowadzone wspólnie z lekarzami psychiatrami.
Warto podkreślić, że w tym okresie nie nauczano jeszcze psychologii klinicznej na uniwersytetach w Polsce i działalność zespołu dr Choynowskiego miała prawdziwie pionierski charakter. Pracownia była bogato wyposażona w literaturę naukową oraz w czasopisma fachowe krajowe i zagraniczne. W 1956 roku pracownia zainicjowała współpracę naukową z ośrodkami zagranicznymi: dr Choynowski i prof. dr hab. Zenomena Płużek (stypendystka Fundacji Forda) przebywali na stażu w USA, uzupełniając tam studia z zakresu psychologii klinicznej.
W 1951 r., za dyrekcji Władysława Issajewicza, utworzono Oddział Neuropsychiatrii Dziecięcej. Liczył on ok. 60 miejsc dla pacjentów w wieku od 3-10 lat, a pierwszym ordynatorem oddziału został doc. dr medycyny i filozofii Kazimierz Dąbrowski. Pod koniec 1953 r. utworzono na terenie szpitala przedszkole i szkołę podstawową z myślą o młodych pacjentach. Oddział znacznie się rozbudował w latach 1953 – 1963, gdy ordynatorem była dr med. Aurelia Sikorska. Zasadniczym założeniem pracy w oddziale było doprowadzenie dziecka do optymalnego stanu psychicznego poprzez leczenie i rehabilitację nie tylko środkami farmakologicznymi, ale również poprzez kinezyterapię, socjoterapię szkolną, reedukację, terapię zajęciową, terapię behawioralną.
Od 1978r. decyzją Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej Oddział Dziecięcy Szpitala Psychiatrycznego w Kobierzynie wszedł w skład Kliniki Psychiatrii Dzieci i Młodzieży przy Katedrze Psychiatrii Akademii Medycznej w Krakowie.
Na początku lat 60-tych, z inicjatywy ówczesnego dyrektora dr med. Jana Gallusa, powstały: Oddział Neurologiczny, Oddział Psychosomatyczny (później Nerwicowo-Somatyczny), oraz gabinety specjalistyczne: chirurgiczny i ginekologiczny.
Od początku istnienia Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Kobierzynie przyjmował na hospitalizację sprawców groźnych przestępstw. Początkowo ograniczano się jedynie do umieszczania ich w specjalnie nadzorowanych izolatkach. Z czasem zaczęto podawać tym szczególnym pacjentom leki psychotropowe i stosować wobec nich terapię zajęciową. Chorzy, którzy z różnych przyczyn nie mogli opuszczać oddziału, mieli zorganizowaną pracę na miejscu, np. konfekcjonowanie kosmetyków firmy “Miraculum”, z którą szpital przez szereg lat współpracował. W 1997 roku Oddział dla Podsądnych został oddany do generalnego remontu.
Rehabilitacja psychiatryczna
Właściwie od początku istnienia, tj. od 1917 r., Szpital Psychiatryczny w Kobierzynie zajmował się rehabilitacją psychiatryczną chorych. Wielu pacjentów pozostawało tu przez długie lata, a niekiedy na całe życie, stąd też personel szpitala dbał o zapewnienie im różnych form terapii zajęciowej i pracy.
Przed wojną funkcję rehabilitacyjną pełnił oddział szpitala w Kalwarii Zebrzydowskiej, prowadzony przez Ojców Bonifratrów; po wojnie został on reaktywowany, a ponadto, z inicjatywy dr med. Stanisława Cwynara, utworzono nowe oddziały tego typu w Owczarach i w Lubostromiu.
Rehabilitacja psychiatryczna w tamtych czasach polegała głównie na zatrudnianiu chorych w gospodarstwach rolnych, technicznych i rzemieślniczych przy oddziałach lub w warsztatach terapii zajęciowej, które funkcjonowały jako samodzielne gospodarstwa pomocnicze.
W latach 70. zaczęto stopniowo zatrudniać na każdym oddziale terapeutów zajęciowych i pracowników socjalnych. Równolegle powstał Oddział Rehabilitacji z pracowniami terapii zajęciowej: plastyczną, rzeźby, tkactwa artystycznego, stolarstwa, muzykoterapii. W 1973 r. nawiązano współpracę z Fabryką Kosmetyków “Pollena - Miraculum” w Krakowie. Pacjenci wykonywali dla tej firmy konfekcję kosmetyki kolorowej. Przez krótki czas oddział rehabilitacji realizował podobne umowy z Fabryką Armatury i ze Spółdzielnią Inwalidów Niewidomych.
W ramach rehabilitacji uruchomiono oddziały dzienne (przeznaczone dla pacjentów, którzy opuścili szpital i dochodzą z domu na zajęcia), w 1975 r. – przy Oddziale Rehabilitacji w Kobierzynie, a w 1976 r. - przy ul. Limanowskiego w Podgórzu. Przy tym ostatnim oddziale powstał również Klub Twórców Sztuki Nieprofesjonalnej “Hestia”, którego zadaniem było grupowanie pacjentów według ich zainteresowań. Pacjenci malujący obrazy zaczęli wystawiać obrazy w galeriach Krakowa i innych miast polskich; przez długi czas trwała współpraca z Instytutem Terapii Zajęciowej w Pomaz (Węgry); organizowano wspólne plenery malarskie i wystawy poplenerowe (m.in. w Budapeszcie i Szentendre). W latach 1981-83 ukazały się trzy edycje wierszy pacjentów zebranych w tomiku p. t. “Pisane w mroku”.
W 2000 roku oddział dzienny z ul. Limanowskiego został przeniesiony na teren Szpitala - decyzję taką wymusiła prywatyzacja kamienicy, gdzie od 1976 r. miał swoją siedzibę. Wraz z oddziałem przeniósł się do szpitala także klub "Hestia".
W 1973 r. powstała Poradnia Rehabilitacyjna zajmująca się sprawami zatrudnienia chorych: kwalifikowano tu pacjentów do pracy na określone stanowiska, udzielano konsultacji dla spółdzielni inwalidów i zakładów pracy, oraz utrzymywano stały kontakt z pacjentami już pracującymi. Pracownicy Poradni, pod kierunkiem mgr Elizy Łukasiak opublikowali wyniki swej pracy.
Pod koniec lat 70-tych powstał Klub Pacjentów “Rodzina” prowadzony przez dr Noemi Madejską, ordynator Oddziału 7A. Początkowo klub nie miał stałej siedziby; byli pacjenci i spotykali się w krakowskich kawiarniach, chodzili razem do kina i na koncerty. Było to z resztą zgodne z ideą dr Madejskiej, której zależało na kontynuowaniu terapii czy po prostu podtrzymywaniu serdecznych więzi ze swymi podopiecznymi w oderwaniu od środowiska szpitalnego. Z czasem Klub “Rodzina” zadomowił się wraz z klubem “Hestia” przy oddziale dziennym na ul. Limanowskiego.
Najnowsza historia
Lata 90-te to okres rozwijającej się współpracy Szpitala Babińskiego z zachodnioeuropejskimi ośrodkami tego typu w Niemczech, Danii, Holandii i Francji. Zaowocowała ona wsparciem finansowym ze strony zagranicznych partnerów oraz stażami dla personelu szpitala – lekarzy i pielęgniarek, m.in. w szpitalu Maison-Blanche pod Paryżem.
W latach 1991-2003 dyrektorem szpitala był lek. med. Andrzej Kowal. Za jego kadencji zaczęto systematyczne zmniejszanie liczby łóżek na sali poprzez rozwój opieki środowiskowej (wizyty lekarskie mają miejsce w domu pacjenta) i opieki społecznej. Obecnie, przeciętnie przebywa w Szpitalu około 860 chorych na raz; dla porównania, w latach 80-tych liczba ta sięgała 1800.
W roku 1994 oddano do użytku po remoncie generalnym pawilon 2B. Wyposażenie tego budynku było darem województwa Kopenhagi w Danii, szczególnie szpitala Glostrup. W następnych latach zmodernizowano centralną kotłownię, kuchnię, oczyszczalnię ścieków, w całości sieć wody pitnej (4,5 km) i częściowo kanalizację sanitarną (rok 1995/96).
Z Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Miasta Krakowa w 1996 roku odnowiono kaplicę Szpitala i budynek Teatru.
W latach 1996-97 przeprowadzony został generalny remont budynku 4A, pokryty w całości ze środków Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. Oddział ten zyskał nowy charakter. Do tej pory prowadzone tu były zajęcia rehabilitacyjno-terapeutyczne dla pacjentów ze wszystkich oddziałów; teraz powstał całodobowy Ośrodek Profilaktyczno-Rehabilitacyjny zwany “Szkołą Życia“. Stosuje się tu specjalny program dla osób przewlekle chorych psychicznie; program ten trwa od 3 do 6 miesięcy i zapewnia bardzo nowoczesne metody terapii oraz warunki bytowe, które mają ułatwić przewlekle chorym przystosowanie się do życia w społeczeństwie. Ośrodek ten ściśle współdziała z Hostelem i Mieszkaniem Chronionym.
W marcu 2001 r. został oddany do użytku pawilon VIIB. Mieści się tu oddział dzienny, szereg bogato wyposażonych pracowni i oddział pełnodobowy krótkiego pobytu. Zadaniem oddziału jest obok leczenia farmakologicznego i psychoterapeutycznego, rehabilitacja społeczna i zawodowa osób po kryzysach psychicznych, a wszystko to odbywa się w bardzo komfortowych warunkach odpowiadającym najwyższym standardom zachodnioeuropejskim. W skład pracowni Ośrodka wchodzi również Pracownia Florystyczna zwana Palmiarnią, znajdująca się na terenie ogrodu, której modernizacja została ufundowana prze Kluby Rotariańskie Holenderski i Międzynarodowy przy współpracy Klubu Krakowskiego. W 2002 roku wyremontowano ze środków Szpitala dawną “Willę Dyrektorów“, która służy obecnie jako Centrum Terapii przez Sztukę, mieszcząc w sobie trzy sale ekspozycyjne, pracownię komputerową, czytelnię, oraz część hotelowo-recepcyjną. “Willa“ służyła także potrzebom realizowanego w latach 2002- 2003 projektu Unii Europejskiej “Spaces to Live“(Przestrzenie Życia), którego Szpital był partnerem.
